ប្រវត្តិរបស់ភភផែនដីនិងការកកើត

ផែនដី​ គឺ​ជាទី​តាំង របស់​វត្ថុ​មាន​ជីវិត​ជា​ច្រើន​អំបូរ​ផង​ដែរ ដោយ​រាប់​ទាំង​មនុស្ស​ផង។ វា​ជា​អង្គ​តារាសាស្រ្ត​​តែ​មួយគត់ ដែល​គេ​រក​ឃើញ​មាន​ជីវិត​ស្ថិត​នៅ។​​ ផែន​ដី​បាន​កើត​ឡើង​ ៤,៥៧ ពាន់លាន​ឆ្នាំ​មុន ហើយ​ជីវិត​បាន​កកើត​ឡើង ក្នុង​កំឡុង​ប៉ុន្មាន​ពាន់លានឆ្នាំ​មក​នេះ។  ស្រទាប់​​ជីវិត​របស់​ផែនដី(Biosphere) បាន​កែប្រែ​បរិយាកាស​ និង លក្ខខណ្ឌ​អជីវិត​ផ្សេងទៀត របស់​ភព​នេះ អោយ​ទៅមាន​ការ​សាយ​កូន នៃ​សរីរាង្គ​រស់​នៅ​ត្រូវ​ការ​ខ្យល់ ក៏​ដូច​ជា​ការ​បង្កើត​នូវ​ស្រទាប់​អូសូន ដែល​រួម​គ្នា​ក្លាយ​ជា​
ដែន​ម៉ាញ៉េទិច​ផែនដី សំរាប់​ទប់​នូវ​ចំណាំង​ព្រះអាទិត្យ​គ្រោះថ្នាក់ ហើយ​អនុញ្ញាត​អោយ​មាន​ការ​កកើត​ជីវិត​នៅ​លើដី។លក្ខណៈ​មុខងារធម្មតា​របស់ផែន​ដី ក៏ដូច​ជា​ប្រវត្តិ​ភូមិសាស្រ្ត និង គន្លង​របស់​វា បាន​ផ្ដល់​អោយ​ជីវិត​ស្ថិត​ស្ថេរ​បាន​នៅ​ក្នុង​កំឡុង​ពេល​នេះ។ ភពផែន​ដី​ ត្រូវ​បាន​គេ​ប៉ាន់​ប្រមាណ​ថា​ នឹងទ្រទ្រង់​ជីវិត​ យ៉ាង​តិច​ណាស់​ក៏​សំរាប់​រយះពេល ៥០០ លាន​ឆ្នាំ​ទៀត​ដែរ។

គេ​ចែក ស្រទាប់​ខាង​ក្រៅ​របស់​ផែន​ដី​ ជា​ ចំណែក​រឹង​ជា​ច្រើន,​ រឺ​ក៏​ហៅ​ថា ស្រទាប់​តិចតូនិច(Tectonic Plate) ដែល​ធ្វើ​ចលនាឆ្លង​កាត់​ផ្ទៃ​ផែនដី អស់រយះ​កាល​រាប់​លាន​ឆ្នាំ​មក​ហើយ។ ប្រហែល​ ៧១%​ របស់​ផ្ទៃ​ផែន​ដី ត្រូវ​គ្របដណ្ដប់​ដោយ​ ទឹក​សមុទ្រ​ប្រៃ ហើយ​ក្រៅ​ពីនេះ​គឺជា ទ្វីប​ និង​ កោះ ដែល​វា​ទាំង​ពីរ​មាន បឹង និង ធនធានទឹក​ផ្សេង​ទៀត ក្នុង​ការ​ចូលរួម​បង្កើត​ជា​ ស្រទាប់​ទឹក(Hydrosphere)។ ទឹក​រាវ ដែល​មាន​សារៈសំខាន់​សំរាប់​គ្រប់​ជីវិត​ដែល​គេ​ដឹង​ទាំង​អស់ គឺ​មិន​ត្រូវ​បាន​គេ​រក​ឃើញ​ ក្នុង​ចំនួន​សមតា ណាមួយ​ទេ​ នៅ​លើ​ផ្ទៃ​ភព​ដទៃ​ទៀត។^[៩] ប៉ូល​របស់ផែនដី សឹង​តែ​ត្រូវ​បាន​គ្រប​ដណ្ដប់​ទាំង​ស្រុង​ដោយ​ទឹកកករឹង (ផ្ទាំង​ទឹក​កក​ អង់តាកទិច) រឺ ទឹកសមុទ្រ​កក (គំរបទឹកកក អាចទិច)។ ផ្ទៃ​ខាង​ក្នុង​ផែនដី នៅ​តែមានសកម្មភាព ដែល​មានសំបក​រឹង​មធ្យម, ស្នូល​ខាង​ក្រៅ​រាវ ដែល​បង្កើត​ជា​ដែន​ម៉ាញ៉េទិច​ផែនដី និង ស្នូល​ដែក​ខាង​ក្នុង​រឹង។

ផែនដីផ្លាស់ប្តូរយ៉ាងច្រើនពីកន្លែងមួយទៅកន្លែង។ ជាង 70% នៃផ្ទៃផែនដីគឺត្រូវបានគ្របដណ្តប់ដោយទឹក។ ផ្ទៃក្រោមទឹកមានមនុស្សជាច្រើននៃលក្ខណៈពិសេសដូចគ្នាជាសមុទ្រខាងលើដោយមានភ្នំភ្លើងភ្នំនិងលេណដ្ឋានឬអន្លង់។ 

រឿងជាច្រើនអាចផ្លាស់ប្តូរផ្ទៃនៃភពផែនដីនេះ។ ចាន tectonics គឺជាមូលហេតុចម្បងនៃការផ្លាស់     ប្តូរទេប៉ុន្តែមានអ្នកផ្សេងទៀតដូចជាការសំណឹកពីខ្យល់និងភ្លៀង, សំណឹកដោយមហា​              ​      សមុទ្រឬផលប៉ះពាល់អាចម៍ផ្កាយ។ មានប្រភេទសំខាន់ទាំងបីនៃថ្មដែលធ្វើឱ្យឡើងលើផ្ទៃរបស់   ​    ផែនដី។

សិលាភ្នំភ្លើងត្រូវបានធ្វើឡើងនៅពេលដែលម៉ាកឬអែពីអាវធំឈានដល់ផ្ទៃនិង cools ។ ដូច      ​        ដែលវាទទួលបានត្រជាក់វាប្រែទៅជាថ្មឬ solidifies ។

ថ្ម sedimentary ត្រូវបានធ្វើពីដីល្បាប់ដូចជាប៊ីតខ្សាច់ឬតូចមួយនៃថ្មផ្សេងទៀតដែលត្រូវបាន​      ​      ​   កំទេចនិង packed tightly ជាមួយគ្នា។

ថ្ម Metamorphic ដែលត្រូវបានធ្វើឡើងនៅពេលដែលទាំងពីរប្រភេទផ្សេងទៀតត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរ         ដោយសីតុណ្ហភាពខ្ពស់ឬទាបនិងសម្ពាធ។

ផែនដីត្រូវចំណាយពេលប្រហែល 24 ម៉ោងដើម្បីបញ្ចប់ការមួយថ្ងៃនិងប្រមាណជា 365 ថ្ងៃដើម្បី   ​បញ្ចប់ការមួយឆ្នាំ។ ជាការពិតណាស់ផែនដីត្រូវចំណាយពេល 365,24 ថ្ងៃដើម្បីដើរជុំវិញព្រះអា  ទិត្យ។ 

ដើម្បីធ្វើឱ្យឡើងថ្ងៃត្រីមាសនេះជារៀងរាល់ឆ្នាំដែលជាថ្ងៃបន្ថែមទៀតត្រូវបានបន្ថែមជា   រៀង    ​     រាល់បួនឆ្នាំធ្វើឱ្យឆ្នាំ 366 ថ្ងៃ។ នេះគឺជាឆ្នាំបង្គ្រប់មួយ។ 

ផែនដីនេះគឺជាមធ្យម 150 លាន​ គីឡូម៉ែត្រពីព្រះអាទិត្យហើយការផ្លាស់ប្តូរក្នុងល្បឿន 30             ​​    គីឡូម៉ែត្រក្នុងមួយវិនាទីឬ 108.000 គីឡូម៉ែត្រក្នុងមួយម៉ោង។